«ΑΠΟ ΤΟ Γ΄ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ»
Ένα μεγάλο θέμα που απασχολούσε τον Σωκράτη και περιγράφεται από τον Πλάτωνα στο έργο του «Πολιτεία» είναι η δομή της προσωπικότητας των ανθρώπων που θα επιλεχθούν ως άρχοντες, δηλαδή κυβερνήτες ενός κράτους
.
Δίκαια και οι δύο κορυφαίοι φιλόσοφοι γνώριζαν ότι είναι αρκετά εύκολο ένας κυβερνήτης να προκαλέσει τη καταστροφή της πόλης του δεδομένου ότι, η θέληση του ανθρώπου αυτού είναι η μόνη εγγύηση για να ευτυχίσει ή να περιπέσει σε δυστυχία ένα κράτος. Οι άρχοντες μπορούν με ευχέρεια να αψηφήσουν τους νόμους του κράτους ή και το λαό ακόμα οπότε αν δεν είναι στέρεα μέσα τους ριζωμένη η θέληση να δρουν πάντα με γνώμονα το καλό της πόλης τους τότε θα αδικήσουν τους πολίτες και θα ζημιώσουν ανεπανόρθωτα το κράτος τους.
Ο Σωκράτης όπως περιγράφεται στη Πολιτεία σε μακρά συνομιλία με τον Γλαύκωνα και τον Αδείμαντο, τους μεγαλύτερους αδελφούς του Πλάτωνα, προσπάθησε να σκιαγραφήσει τα χαρακτηριστικά του τέλειου κυβερνήτη ενός κράτους.
Ο άρχοντας πρέπει να έχει φρονιμάδα και αντρειοσύνη συγκερασμένα αρμονικά. Αν χαθεί η αρμονία από αυτά τα δύο τότε ο άνθρωπος θα είναι δειλός και άξεστος.
Μέσω της μουσικής, της γυμναστικής και της ποίησης το άτομο θα είναι ψυχωμένο και το θυμοειδές θα εναρμονίζεται με το στοχαστικό κομμάτι της ψυχής.
Αυτά όλα είναι οι βασικές αρχές της αγωγής και της παιδείας.
Οι άρχοντες ηλικιακά πρέπει να είναι οι μεγαλύτεροι και οι αρχόμενοι να είναι νεότεροι.
Οι συνομιλητές συμφωνούν ότι, όπως οι πιο άξιοι γεωργοί είναι και οι πιο κατάλληλοι για το έργο του γεωργού, έτσι και οι άρχοντες οι πιο άξιοι ανάμεσα στους φύλακες είναι οι καταλληλότεροι για να κυβερνήσουν το κράτος.
Οι πιο μυαλωμένοι και ικανοί από τους φύλακες εφόσον νοιάζονται για την πόλη είναι οι πιο κατάλληλοι για άρχοντες. Ένα στοιχείο που πρέπει επίσης να έχει αυτός που θα κριθεί ως κυβερνήτης είναι η αγάπη του για τη πόλη. Σε αυτό συμφώνησαν όλοι διότι:
«σίγουρα νοιάζεται κάποιος γι’ αυτό το οποίο αγαπάει»
Άλλο στοιχείο που πρέπει να λάβει κάποιος υπόψη του για τον άρχοντα είναι το γεγονός ότι αυτός αποδεδειγμένα πρέπει να δρα σε όλη του τη ζωή για το καλό της πόλης του.
Ο μεγάλος κίνδυνος από ένα άρχοντα είναι όταν αλλάζει γνώμη και απομακρύνεται από τις σωστές τοποθετήσεις του για τη πόλη είτε εκούσια είτε ακούσια. Αυτός πρέπει να αποκλείεται.
Εν τέλει λέει ο Σωκράτης, όλους πρέπει να τους πείσουμε να πιστέψουν σε μια μεγάλη ιδέα , η οποία είναι μεν σίγουρα ψευδής αλλά ανταποκρίνεται με μεγάλη ακρίβεια στη πραγματικότητα (πιθανότατα με αυτό τον τρόπο προσπάθησε να μιλήσει αλληγορικά).
Για τον γράφοντα, τούτο είναι η υψίστη στιγμή της μεγαλοσύνης και της διδασκαλίας των δύο μεγάλων φιλοσόφων Σωκράτη και Πλάτωνα. Λέει λοιπόν ο Σωκράτης στο Γλαύκωνα:
Θα πρέπει όλοι να πειστούν άρχοντες, φύλακες, στρατιώτες και όλη η πόλη ότι η ανατροφή και η παιδεία που τους δώσαμε ήταν στη φαντασία τους, γιατί ουσιαστικά τότε όλοι πλάθονταν κάτω από τη γη. Όταν η γη τους ετοίμασε και ετοίμασε μαζί και ότι άλλο ήταν απαραίτητο, όπως τα όπλα τους και ότι άλλο είχαν ανάγκη, τότε τους γέννησε και τους μεγάλωσε. Άρα πρέπει να έχουν τη πατρώα γη σαν μάννα τους, να την υπερασπίζονται από τους εχθρούς και επίσης τους άλλους πολίτες να τους έχουν για αδελφούς, εφόσον βγήκαν από την ίδια γη.
Και προχωρούν οι Μεγάλοι φιλόσοφοι πάρα πέρα:
Πρέπει όλοι να πιστέψουν ότι έχουν την αξία τους αναλόγως. Δηλαδή, ο θεός που τους έπλασε, τους άρχοντες που πρόκειται να κυβερνήσουν τους έφτιαξε από χρυσάφι για τούτο έχουν μεγάλη αξία, τους φύλακες-Επίκουρους τους έφτιαξε από ασήμι και τους άλλους πολίτες γεωργούς και τεχνίτες τους έφτιαξε από σίδερο και χαλκό.
Οι μεγάλοι σοφοί συνεχίζουν με την προτροπή ότι, όλοι στη κοινωνία πρέπει να έχουν το νου τους στους απογόνους τους και αναλόγως να πράττουν. Τούτο είναι αναγκαίο διότι δεν αποκλείεται οι απόγονοι των διαφόρων κατηγοριών πολιτών να διαφέρουν από τους γονείς τους, δηλαδή από χρυσάφι να βγει χαλκός ή από χαλκό να βγει χρυσάφι. Τότε, κυρίως στη περίπτωση των αρχόντων, θα πρέπει χωρίς καμία αντίρρηση και χωρίς οίκτο να ωθούν τους απογόνους τους σωστά, δηλαδή όσοι έχουν ψυχή πλασμένη με σίδηρο ή χαλκό θα γίνονται γεωργοί ή τεχνίτες και όσοι έχουν χρυσάφι ή ασήμι να γίνονται αναλόγως ή άρχοντες ή φύλακες-Επίκουροι.
Όλα αυτά πρέπει να ακολουθηθούν με ακρίβεια και συνέπεια διότι διαφορετικά θα επαληθευτεί ο χρησμός που λέει ότι:
«Αν η φύλαξη ενός κράτους ανατεθεί σε κυβερνήτη που θα έχει μέσα του σίδερο ή χαλκό τότε το κράτος αυτό θα αφανιστεί».
