Αυτογνωσία
(Self-knowledge)
Γραμμένο από τη Τζίνα Δ. Φρεζάδου
«Πρὸς ἐμαυτὸν δ᾽οὖν ἀπιὼν ἐλογιζόμην ὅτι τούτου μὲν τοῦ ἀνθρώπου ἐγὼ σοφώτερός εἰμι· κινδυνεύει μὲν γὰρ ἡμῶν οὐδέτερος οὐδὲν καλὸν κἀγαθὸν εἰδέναι, ἀλλ᾽ οὗτος μὲν οἴεταί τι εἰδέναι οὐκ εἰδώς, ἐγὼ δέ, ὥσπερ οὖν οὐκ οἶδα, οὐδὲ οἴομαι· ἔοικα γοῦν τούτου γε σμικρῷ τινι αὐτῷ τούτῳ σοφώτερος εἶναι, ὅτι ἃ μὴ οἶδα οὐδὲ οἴομαι εἰδέναι».
Πλάτων, Απολογία 21d
«Φεύγοντας λοιπόν συλλογιζόμουν ότι είμαι σοφότερος αυτού του ανθρώπου∙ διότι φοβάμαι πως κανείς μας από τους δύο κανένα ‘’καλόν καγαθόν’’ γνωρίζει, όμως αυτός μεν νομίζει πως γνωρίζει κάτι χωρίς να το γνωρίζει, εγώ δε, καθώς δεν το γνωρίζω, ούτε νομίζω∙ μου φαίνεται λοιπόν εξ΄ αυτού βεβαίως κατά τι λίγο από αυτόν σοφότερος είμαι, καθόσον αυτά που δεν γνωρίζω ούτε φρονώ πως γνωρίζω.»
Πλάτων, Απολογία 21d
Ο Αθηναίος φιλόσοφος Σωκράτης (469-399 π.Χ.) επιθυμώντας μια μέρα να απαντήσει στα βασανιστικά ερωτήματα της ζωής, αποφάσισε να θέσει τον εαυτό του στην υπηρεσία του θεού Απόλλωνα, να εξηγήσει τους χρησμούς και να μεταδώσει τη γνώση που θα προέκυπτε, στους ανθρώπους.
Από την «Απολογία» του γνωρίζουμε το μεθοδικό τρόπο που χρησιμοποιούσε, με τον οποίο αφού αποτίμησε το μέγεθος της δικής του σοφίας, διερεύνησε τη σοφία και των άλλων ανθρώπων.
Συνάντησε πολλούς από εκείνους που θεωρούνταν σοφοί και οι άνθρωποι πίστευαν σε αυτούς. Ήλθε σε επαφή με πολιτικούς, ποιητές της τραγωδίας και των διθυράμβων, καλλιτέχνες, σημαντικές προσωπικότητες της εποχής του. Όμως, δεν άργησε να αντιληφθεί πως τελικά όλοι αυτοί ήταν υπερεκτιμημένοι στη συνείδηση των υπολοίπων ανθρώπων.
Από τις συζητήσεις που έκανε μαζί τους κατάλαβε πως η πλειοψηφία τους, πίστευε πραγματικά πως ήταν σοφοί σε ένα ή περισσότερα αντικείμενα. Τελικά αυτό που αποκόμισε από τις επαφές με όλους αυτούς, του δημιούργησε την πεποίθηση ότι τελικά οι άνθρωποι αυτοί δεν ήταν πραγματικά σοφοί.
Ο Σωκράτης κατέληξε τότε στο συμπέρασμα πως εκείνος ήταν σοφότερος από τους άλλους καθόσον είχε την βεβαιότητα πως ο ίδιος δεν ήταν σε τίποτα σοφός.
Το «γνῶθι σαὐτόν», φράση χαραγμένη στο μαντείο των Δελφών που χρησιμοποιούσε ο Σωκράτης και σημαίνει «γνώρισε τον εαυτόν σου» αποσκοπεί να καταστήσει σαφές πως η αυτογνωσία είναι κυρίως η βελτίωση της σχέσης με τον ίδιο μας τον εαυτό καθώς και η βελτίωση των σχέσεων μας με τους άλλους.
Η αυτογνωσία ακολουθεί ένα κατ’ εξοχήν ιδιαίτερα μοναχικό ταξίδι, γιατί αντανακλά ξεχωριστά στην προσωπικότητα του καθενός. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα κατέχει στη συνείδηση των ανθρώπων μία σημαντικότατη θέση. Είναι και πρέπει αδιαμφισβήτητα να είναι μία αέναη επιδίωξη του σημερινού ατόμου δεδομένου ότι ο σημερινός πολιτισμός υπακούει απόλυτα στη Δελφική προσταγή «γνῶθι σαὐτόν».